Jak stworzyć wykres skrzynka i wąsy w Excelu?
Wykres skrzynka i wąsy to potężne narzędzie statystyczne, które pozwala na wizualizację rozkładu danych w przystępny sposób. Dzięki temu wykresowi można łatwo identyfikować wartości maksymalne, minimalne, mediany oraz kwartylu, co pozwala na szybką analizę zmienności parametrów mierzonych w czasie.
Tworzenie takiego wykresu w Excelu jest wyjątkowo proste, wymaga jedynie odpowiedniego przygotowania danych.
Czym jest wykres skrzynka i wąsy?
Wykres skrzynka i wąsy (ang. box and whisker plot) to graficzna metoda przedstawiania rozkładu danych statystycznych. Jest szczególnie użyteczny, gdy chcemy podsumować parametr zmieniający się w czasie, na przykład z dnia na dzień. W moim wideo pokazuję, jak taki wykres może służyć do wizualizacji pomiarów wykonywanych codziennie, niezależnie od pory dnia, w której zostały zarejestrowane.
Ten typ wykresu zawiera wiele informacji statystycznych w jednym kompaktowym obrazie. Główne elementy to:
- Skrzynka — reprezentuje zakres między pierwszym (25%) a trzecim (75%) kwartylem
- Linia wewnątrz skrzynki — zazwyczaj reprezentuje medianę (wartość środkową)
- Wąsy — linie wychodzące ze skrzynki do wartości minimalnych i maksymalnych (z pewnymi ograniczeniami)
- Punkty odstające — pojedyncze punkty poza głównym zakresem danych
Jak stworzyć wykres skrzynka i wąsy w Excelu
Tworzenie wykresu skrzynka i wąsy w Excelu jest niezwykle proste. Pierwszym krokiem jest odpowiednie przygotowanie danych. W moim przypadku miałem kolumnę z datami oraz kolumnę z wartościami pomiarów. Nie ma znaczenia, o której godzinie dnia wykonano pomiar — istotne jest tylko to, że mamy konkretną wartość przypisaną do konkretnego dnia.
Po przygotowaniu danych, proces tworzenia wykresu wygląda następująco:
- Zaznaczamy pojedynczą komórkę w naszych danych
- Przechodzimy do karty Wstawianie
- Wybieramy opcję wykresu "Skrzynka i wąsy"
Po wykonaniu tych prostych kroków, Excel automatycznie generuje wykres na podstawie naszych danych. Możemy teraz obserwować statystyczny rozkład pomiarów w postaci wizualnej, co znacznie ułatwia analizę.
Interpretacja wykresu skrzynka i wąsy
Za tym wykresem kryje się mnóstwo informacji statystycznych. W większości przypadków możemy przyjąć następującą interpretację:
- Górny punkt (koniec górnego wąsa) — to wartość maksymalna z naszych danych (z pewnymi wyjątkami)
- Dolny punkt (koniec dolnego wąsa) — to wartość minimalna
- Linia w środku skrzynki — reprezentuje medianę (wartość środkową)
- Górna krawędź skrzynki — oznacza trzeci kwartyl (75% danych ma wartość niższą)
- Dolna krawędź skrzynki — oznacza pierwszy kwartyl (25% danych ma wartość niższą)
Wysokość skrzynki pokazuje rozrzut środkowych 50% danych, co jest bardzo wartościową informacją przy analizie zmienności parametrów. Im wyższa skrzynka, tym większe zróżnicowanie w środkowej części danych.
Punkty odstające
Na wykresie skrzynka i wąsy mogą pojawiać się punkty odstające (outliers), które są reprezentowane jako pojedyncze kropki. Są to wartości, które znacząco odbiegają od reszty danych i nie pasują do głównej części wykresu. W zależności od potrzeb analizy, możemy zdecydować, czy chcemy uwzględniać te punkty czy nie.
Jeśli nie interesują nas przyczyny tych odchyleń (czy to błędy pomiarowe, czy naturalne odstępstwa), możemy je łatwo wyłączyć z wykresu. W Excelu wystarczy odznaczyć opcję wyświetlania punktów odstających, a wykres automatycznie dopasuje swój rozmiar do pozostałych danych.
Grupowanie danych na wykresie
W moim wideo pokazuję również, jak można tworzyć wykresy skrzynka i wąsy dla pogrupowanych danych. Jeśli nasze dane mają nagłówki (np. różne kategorie pomiarów), Excel może utworzyć osobne skrzynki dla każdej grupy.
Proces jest podobny jak wcześniej:
- Zaznaczamy pojedynczą komórkę w danych z nagłówkami
- Przechodzimy do karty Wstawianie
- Wybieramy wykres "Skrzynka i wąsy"
W tym przypadku Excel traktuje każdą kolumnę jako osobną serię danych. Każda seria ma swoją własną skrzynkę i własne punkty odstające. Możemy włączać lub wyłączać punkty odstające niezależnie dla każdej serii, co daje nam większą elastyczność w prezentacji danych.
Nagłówki kolumn zostają automatycznie użyte jako etykiety w legendzie, co pomaga w identyfikacji, która skrzynka reprezentuje którą grupę danych. Mogą to być daty, nazwy kategorii lub inne identyfikatory — wszystko zależy od charakteru analizowanych danych.
Zastosowania wykresów skrzynka i wąsy
Wykresy skrzynka i wąsy mają szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach, gdzie ważna jest analiza statystyczna:
- Analiza pomiarów wykonywanych w regularnych odstępach czasu
- Porównywanie rozkładu danych między różnymi grupami
- Identyfikacja wartości odstających i anomalii w danych
- Wizualizacja zmienności parametrów
- Szybka ocena symetrii rozkładu danych
Ten typ wykresu jest szczególnie przydatny, gdy chcemy uzyskać syntetyczny obraz dużej ilości pomiarów bez zagłębiania się w szczegóły poszczególnych wartości. Pozwala na szybką identyfikację trendów, anomalii i charakterystyk rozkładu, co może być kluczowe w procesie decyzyjnym.
